Merhaba fantastik insanlar,
Bu korsan çeviri, Dungeons & Dragons (Zindanlar & Ejderhalar) adlı masa üstü rol yapma oyununun 5. Sürümüne ait Player’s Handbook (Oyuncunun El Kitabı) adlı kitabın korsan Türkçe çevirisidir. Korsanı tekrar ve tekrar vurguluyorum.
Burada özellikle belirtmem gereken bir konu, bu çevirinin ilk çeviri olmadığıdır. Zira bildiğim kadarıyla benden önce kanguen.github.io adresli internet sayfasında/sitesinde ZveE oynamak isteyenlerin kullanımına sunulan bir Türkçe çeviri mevcuttur. Ve bana kalacak olursa bu internet sayfasının/sitesinin kullanımı kitaba kıyasla çok daha kolaydır. Tavsiye ederim.
Bunun yanında çok geç öğrendiğim bir diğer Türkçe çeviri de oyunun 3.5 Sürümüne ait. O da reddit’te (r/veYakinEvren) Royal_Cantaloupe_817 adlı kullanıcı tarafından pdf olarak paylaşılmış durumda ve adresi de şöyle: https://www.reddit.com/r/veYakinEvren/comments/1b4n5ds/dnd_35e_türkçe_çeviri_pdf/.
Özür dilemem gereken bir nokta var ki Türkçeye çevirmiş olmam. “Neyi?” diye sorarsanız, cevabım, “Her şeyi!” olacaktır. Her şeyi Türkçeye çevirdim. Zaten fantastik literatüre girmiş çeşitli terimler vardı ki onları da çevirdim. Bunun için üzgünüm.
Mükemmel bir çeviri olmadığının farkındayım. Ama umarım anlayış gösterirsiniz. Çünkü ne yazık ki kontrol edecek veya yardımcı olacak birisi yoktu. Hepsini tek başıma çevirdim. Ve çevirinin hatalarla dolu olduğunu biliyorum. Bilmediğim tek şey yerleri. Eğer onların nerelerde olduklarını bana haber vererek yardımcı olursanız minnettar olurum.
Bilinse iyi olur dediğim birkaç nokta:
Birkaç yılımı alan bu çevirinin pek de içime sinmediğini söylemek zorundayım. Nedendir bilinmez ama yaptığım çeviri bana çok tutukmuş gibi geliyor. Bir yandan da kendi kendime diyorum ki “Zaten bu bir kural kitabı. Çok da akıcı olmasına gerek yok.” Ya da belki fazla özendiğim için kendimi kasmışımdır. Yine de elimden gelen ne yazık ki bu; eleştirilerinizi bekliyorum.
Türkçe çeviriye kaynaklık eden İngilizce pdf’yi de paylaşıyorum. Çünkü Türkçe çeviri İngilizcenin aynası durumunda. Yani İngilizce kitapta bir sayfada olan bilgi vs. Türkçe çeviride de (%99) aynı yerde.
İngilizce kitabın yayınlanmasından sonra yazım hatalarını gösterir bir liste de (errata) yayınlanmış. Ve daha sonra bu da güncellenmiş, çeşitli şeyler eklenmiş ve çıkarılmış. Onu da paylaşıyorum. Eğer İngilizcede olan ama Türkçede olmayan – veya tam tersi – bir şey varsa öncelikle bu listeye bakmanızı rica ederim. Belki benim değil de onun başının altından çıkmıştır. (Ben de düzeltmeleri bu sayfanın altında belirttim. Ama henüz kitaba eklemedim. Bir ara yapacağım.)
Uzunlukları metrik sisteme çevirirken 5 feet’i, 2 metre olarak kabul ettim. Çünkü kitabın 191. sayfasındaki Bölge (Alan) başlığında da söylendiği üzere “… normal bir Orta boyuttaki yaratık 2 metre genişliğinde değildir ama o büyüklükte bir alanı kontrolü altında tutmaktadır.” Yani Amerikanya vs.de oyunu kareli kâğıtlar üzerinde oynarken her kare 5 feet’e denk geliyor. Bu da bir karakterin fiziki olarak kapladığı değil, savaş esnasında kontrolü altında bulundurduğu alan demek. Normal boyutlara sahip bir erkek olan ben de elimde bir kılıcı veya mızrağı temsil eden oklava ile yaptığım ölçümler sonucu 2 metrekarelik bir alanı rahatlıkla kontrol altında tutabildiğim sonucuna vardım. Ya da daha doğru bir ifadeyle karşımda ben olsam ve onun 2 metre yakınına gitmeye karar versem gitmeden önce 2 defa düşünürdüm. Çünkü elinde kocaman bir kılıç var.
Bazı yeni sözcükler uydurmam gerektiğinde öncelikle bildiğim tek örneğe başvurdum: Yüzüklerin Efendisi. Zira Orta Dünya’nın batı kıyılarında bulunan meşhur cüce şehrinin elfçe Moria olan adının Khuzdul (cücece) dilindeki adı Türçeye Cücegazuv olarak çevrilmiş ki buradaki gazuv – benim öğrenebildiğim kadarıyla – kazmak sözcüğünün Özbek Türkçesindeki hali: qazuv. Ben de böyle yaptım. Zaten çeviri esnasında kullandığım ve biraz düzenleyerek buraya da eklediğim “İngilizce > Türkçe Değişim Notları” başlığında (kitabın sonunda) neyin, neden, ne şekil aldığına bakabilirsiniz. Canavarların bir kısmı yok. Çünkü Monster Manual’in çevirisine hazırlanmaya devam ediyorum. Çeşitli canavar, yer vs. adlarını çevirirken Türk ve Moğol “mitolojisini” kullandım. (Bkz. ilgili liste.) Keşke büyü veya canavar adlarını çevirirken çok daha karizmatik isimler bulabilecek kadar yaratıcı olsaydım. Ama ne yazık ki öyle olduğumu pek sanmıyorum. Bunun için de özür diliyorum. Siz elbette ki istediğiniz adı istediğiniz şey için kullanmaya devam edebilirsiniz. Benim çevirilerimi sadece birer alternatif olarak düşünün.
Irklara ait sayfalarda, çeşitli fantastik edebiyat eserlerinden kısa tanırım yazıları alınmış. Ejderha Mızrağı gibi Türkçeye çevrilmiş ve bende olan yerleri (elf ve yarı-elf), çevrilmiş ve basılmış kitaplardan aldım. Geri kalanları kendim çevirdim. Fakat cüce ve buçukluk ırklarının altındaki tanıtım yazılarının alındığı R. A. Salvatore’un Kristal Parçası (The Shard) adlı kitabının Türkçeye çevrildiğinden, ben o kısımları çevirirken haberim yoktu. Bundan ancak kitabın “Ek E: Esin Kaynakları” başlığını çevirirken haberim oldu. Ama kitapların satılıp satılmadığını hatırlamıyorum. Özetle bu kitaplar bende yoklar. Eğer yaptığım çeviri Türkçeye çevrilip basılanlarda olduğu gibi değilse umarım güzel bir şeyleri berbat etmemişimdir. Okuyanlar beni affetsin.
“Ek E: Esin Kaynakları” kısmında Türkçeye çevrilmiş ve bulabildiğim eserlerin adını Türkçe olarak verdim. Diğerlerini İngilizce olarak bıraktım.
Kitapta nerede “alfabetik” sözcüğü geçse bilinmelidir ki orada verilen liste vs. her neyse İngilizce alfabetik olarak dizilmiştir. Ben de hatırladığım kadarıyla bunu parantez içinde (İngilizce) olarak belirttim. Yerlerini değiştirmedim ki İngilizcesini Türkçeye ne olarak çevirdiğim açıkça belli olsun.
Kitabın sonundaki büyü listeleri için de aynı durum söz konusu. Yani kitabın İngilizcesinde olan bir büyü Türkçesinde de aynı yerde. Ama İngilizcesinde bu yüz sayfalık bölümdeki büyüler kolayca bulunsun diye İngilizce alfabetik olarak sıralanmış. Ama ben yerlerini değiştiremediğim için büyülerin hepsine bir sayı verdim. Ve bir “Türkçe Alfabetik Büyü Listesi” yaptım (kitabın sonunda). Yani bir büyünün tanımını öğrenmek için önce bu Türkçe alfabetik listeden onun numarasını bulup, sonra asıl bölümden o numaralı büyüyü bulmanız lazım. Böyle anlatınca zor gibi geliyor ama değil. Aklıma başka bir yol gelmedi. Aksi halde İngilizce yerler değişecekti.
S. 31’deki sağ altta bulunan yeşil kutucukta, İngilizce kitapta yazılı “5. Kısım” yanlış. Doğrusu “6. Kısım” olacak. Türkçesinde düzelttim. Bunu özellikle belirtmek istedim çünkü galiba yazım hataları listesinde yok.
Sayfaları düzenlemek için paint.net kullandım. Bazı yerleri eğreti görünebilir. Görmezden geliverin. :D
Daha önce İngilizceden Türkçeye yaptığım ve oyun – ama bilgisayar oyunu – severlerin hizmetine sunduğum tek çeviri Max Payne 2: The Fall of Max Payne oyununun hala internette bulunan Türkçe çevirisidir. Yıllar önce onu yapıp, blogcu.com adlı sitede paylaşmıştım. Ve bunu yapmaktaki tüm amacım “Max Payne’nin karanlık içindeki yolculuğu devam ederken” başkaları da oynasın, onun acısını beraber yaşasın, öğrensin idi. Tabii ki daha sonraları Max Payne’i Mark Wahlberg’ün canlandırdığı, hatta onun üzerine Michael Scofield’in can yoldaşı Sucre’nin kötü adam olduğu, saçma sapan bir film çekilmedi, olmadı. Belki bir film çekilse iyi olurdu. Ama olmadı! Yok öyle bir film! İşte o zamanlar hiçbir isim vs. kullanmamış, sadece mod dosyasını paylaşmıştım. Halen “beta” olarak dolanıyor internette. :D Mod dosyaları ve hazırladığım birkaç resim halen bende mevcut ama önemli olan benim kim olduğum değil Max Payne’nin sesinin duyulmaya devam etmesiydi… diyeceğim ama diyemiyorum. Çünkü ona sesini veren James McCaffrey 17 Aralık 2023’te hayata gözlerini yumdu. Neyse… Tabii ki de Max Payne’nin Türkçe modunu yapanın ben olduğunu kanıtlayamam. (Yani istesem kanıtlarım. Dosyalar bende :P) Öyle bir niyetim de yok. Demem o ki bu sefer bu çeviriyi yapanın ben olduğu belli olsun diye her sayfanın altına bir sembol koydum. O da benim sembolüm olsun.
İlk önce Player’s Handbook’u çevirdim. Çünkü bir oyun grubunun biri ZE (Zindan Efendisi) üçü de normal oyuncu olmak üzere dört kişiden oluştuğunu varsayarsak üç kişinin ihtiyacı olan sadece bu kitaptır. Yani %75’in ihtiyaç duyduğu kitap. Diğer ikisi Zindan Efendisi içindir. İkinci adımda Monster Manual’i çevirmeyi düşünüyorum. Ancak bir garanti vermiyorum. Dungeon Master’s Guide ise başlı başına bir kitap olduğu için onu sona bıraktım. Bu çevirileri yapabilir miyim, yaparsam ne zaman yaparım bilmiyorum. Yalnız Monster Manual’e başladığımda, paylaşmak için kitabın hepsinin çevirmeyi beklemeyeceğim. Bu kitap canavarlar hakkında bilgi veren birbirinden bağımsız maddelerden oluşan bir ansiklopedi görünümünde olduğu için çevirdiklerimi çevirdikten sonra peyderpey paylaşmayı düşünüyorum. [Ne yazık ki bu sözümde duramıyorum. Açıklama için aşağı bkz.] Eğer çeviri yapmayı bırakırsam mutlaka haber veririm.
Ve bir açıdan kötü haber, ben bu çeviriyi bitirmeye yaklaşmışken, Dungeons & Drangons’a bir “güncelleme” geldi: Dungeons & Drangons 2024. Teknik olarak Dungeons & Drangons’un 6. Sürümü değil. Bildiğim kadarıyla sınıflara vs. yeni şeyler eklemişler, yeni özellikler getirmişler, bazı özellikleri de kaldırmışlar. Ama sistem aynı sistem: Hala z20 zarı kullanılıyor. Ve açıkçası şu anki ZveE sistemi bana göre en kolaylarından birisi. En azından akışkan. Dungeons & Drangons 2024 oyuncular için sevindirici görünüyor ama Zindan Efendileri için biraz sorunlu olabilir. Özetle, ben bu çeviriyi bitirdiğimde bunlar da bunu çıkarmaya karar verdi. Eh, ne yapalım? Onu da başkaları çevirsin. Ben eğer diğer iki kitabı da çevirebilirsem kendimi başarılı göreceğim.
Birkaç yıl önce bu çeviriye başladığımda aklımda olan ZveE oyununu oynamak için gerekli olan üç çekirdek kitabın üçünü de (Player’s Handbook, Monster Manual ve Dungeon Master’s Guide) Türkçeye çevirmekti. Çünkü Zindanlar & Ejderhalar, insanın en temel ve ilkel dürtülerinden biri olan ateş başında hikâye anlatmaya dayanan bir oyun. Ve İngilizce bilmeyen Türklerin de epik öyküler içinde birer kahraman olmalarını, arkadaşlıklar kurmalarını ve benim de aralarında olduğum, genellikle toplumdan biraz da olsa soyutlanmışların nüfusunun çoğunu oluşturduğu bir grubun üyelerinin bir araya gelip, güzel ve eğlenceli zamanlar geçirmesini istedim. “Belki bir gün Türkçeye de çevrilir,” diyordum. Çeviriyi yaparken de “Critical Role sağ olsun iyice popüler oldu kesin Türkçeye çevrilir, ben de yaptığımla kalırım,” diyordum. Ama yine de sırf eğlence olsun ve arada zaman geçsin diye çeviriyi yapmaya devam ettim. Bu yılın başında, galiba Şubat ayında, Dungeons & Drangons’un haklarına sahip olan Wizards of the Coast dünyada yaklaşık 250 milyon konuşucusu olan Portekizce desteğini sona erdirince anladım ki Türkçeye çevrilmesi neredeyse imkânsız hale geldi. Ben de çeviriye devam ettim, bitirdim ve “fantastiklerin” kullanımına sunuyorum. Tek amacım insanların unutamayacakları birkaç saat (ve umarım yıllar) geçirmelerine önayak olmak.
Ve böyle bir korsan çeviri yaparken sürekli aklıma gelen şey Altıkırkbeş Yayınlarının, kitaplarının baskı bilgilerinin bulunduğu yere yazdığı paragraf: “Okurlarımızı yasal dergileri değil “fotokopi fanzinleri” izlemeye çağırıyoruz. Onlar sizi uçurumdan aşağı itecek güce sahiptirler ve uçmayı öğrenmenin zamanı geldi. Yaşasın FOTOKOPİ, Yaşasın KAOS.”
Ali Baba
s. 185
en üst sol
Eskisi (Yanlış): "engelli bölgeler hafif karanlık durumdadır."
Yenisi (Doğru): "karanlık bölgeler hafif engelli durumdadır."
s. 309
Dönek:
Demon'ı "zebani" yerine "şeytan" olarak yazmışım. Doğrusu "zebani" olmalı.
Görünmezlik'te korkut'u korku yaptım.
s. 32
ayırt ayrıt oldu
s. 136
ayırt ayrıt oldu
Monster Manual'i çeviriyorum. Ama internette birden fazla eksik kopya olmasın diye hepsini bitirdiğimde paylaşacağım.
Çeviriyi yaparken sayfa sayfa veya alfabetik olarak ilerlemiyorum. Canavarların Zorluk Derecesi (Challenge Rating) denilen bir özelliği var. En kolaydan yani 0'dan başlayıp en zora yani 30'a kadar gidiyor. Ben de oyunu oynamak isteyenlerin karşısına çıkacağı/kullanacağı canavarların da büyük ihtimalle ilk başlarda kolay canavarlar olması gerektiğini düşünerek 0 Zorluk Derecesine sahip olanlardan başladım. (Eğer ani bir nedenden ötürü çeviriyi tamamlamadan bitirmek zorunda kalırsam diye bir acil durum önlemi olarak düşünün. Yani en kötü ihtimalle yarıda bırakmak zorunda kalırsam dahi çevirdiğim yere kadar paylaşacağım.) Tabii arada sırada kolay, kısa veya istediğim canavarları da çeviriyorum. Kitap ana olarak dört bölümden oluşuyor: Giriş, Canavarlar, Ek A ve Ek B. Ek A at, eşek, katır, arı vs. gibi hayvanlar ve börtü böceklerle ilgili. Ek B ise oyunda karşılaşılabilecek çeşitli insanlarla ilgili. Giriş'i, Ek A ve Ek B'yi çevirmeyi bitirdim. Tabii ki de asıl bölüm en büyük olan bölüm. Sadece ejderhalar 33 sayfa. Kitabın neredeyse onda biri!
MM'deki sayfa sayısı/Çevrilen sayfa sayısı: 366/198
MM'deki canavar sayısı/Çevrilen canavar sayısı:428/285 (13.02.2025)
Bunnun dışında çeviri libgen'de, scribd'de, slideshare'de ve archive'da da paylaşılmış. Kim yaptıysa teşekkür ediyorum.
Düşünceleri, mesajları, komplo teorilerini, duyguları, hakaretleri, küfürleri ve önerileri aşağıdaki kutuya bırakabilirsiniz.
Bir de bilenler bilmeyenlere haber verir ve bilmeyenleri buraya yönlendirirse memnun olurum.
Gelişmeler için lütfen takipte kalın. (13.02.2025)